Yangın Alarm Sistemleri

Yangin alarm sistemi

YANGIN ALGILAMA VE UYARI SİSTEMLERİ
Otomatik yangın ihbar sistemleri temel olarak 3 ana öğeden oluşur. Bunlar,
- Algılama
- Değerlendirme
- Alarm ve müdahaledir.

ALGILAMA: Kullanıldığı yerin özelliğine ve çıkması beklenen yangının tipine bağlı olarak, yangını erken algılamak amacıyla otomatik yangın dedektörleri kullanılır. Prensip olarak, otomatik yangın algılama sistemi ile korunacak tesislerin tüm korunma yöntemi ile korunması, ancak sadece bazı istisnai hallerde kısmi koruma ve selektif koruma kullanılması gerekir. Tüm korumada aşağıdaki bölgeler mutlaka uygun tip dedektörlerle korunmalıdır.
• Asansör, servis ve yük asansörü, elektrik şaftları
• Kolay ulaşılabilmesi halinde veya bitişik bölgelerden yangına dayanıklı bölmelerle ayrılamamış olması halinde kablo kanalları ve şaftları
• Sıhhi tesisat ve ısıtma tesisatı şaftları
• Isıtma havalandırma ekipman odaları, taze hava ve dönüş havası kanalları
• Depolama alanları
• Galeri altında kalan alanlar
• Döşeme altı ve asma tavan içleri
• Odalar içinde raflarla veya tavana 30cm. mesafeye kadar olan bölmelerle ayrılmış olanlar
• Kullanılmış malzemenin atıldığı kanallar.

Banyo, tuvalet gibi ıslak hacimlerle elektrik cihaz içermeyen ve yangına dayanıklı bölmelerle ayrılmış şaftlarda dedektör kullanılması gerekmemektedir.

DEGERLENDİRME: Algılama cihazlarından gelen sinyaller sistemin beyni sayılan kontrol panelinde, kurulu bulunduğu tesisin özelliklerine ve kullanım şartlarına göre belli bir takım parametrelere göre değerlendirerek alınması gereken önlemleri gerekli yerlere iletir. Değerlendirme, insan-makina işbirliği içerisinde, insan müdahalesine öncelik tanıyarak gerçekleştirilir. İnsan müdahalesinin olmadığı durumlarda önceden programlanan işlemler devreye girer.

ALARM VE MÜDAHALE: Dedektörlerden gelen sinyaller kontrol paneli tarafından değerlendirildikten sonra, bu sinyaller kontrol sinyallerine dönüştürülerek sesli ve ışıklı alarm sinyalleri gerekli yerlere belli bir program dahilinde iletilir. Aynı zamanda kontrol sistemlerine söndürme sistemlerine de kumanda sinyalleri gönderilir.

SiSTEM TİPLERİ

Otomatik yangın algılama sistemlerini çalışma prensibi itibari ile 2 ana gruba ayırmak mümkündür:

KONVANSİYONEL SİSTEMLER: Konvansiyonel yangın algılama sistemlerinde, sistemi oluşturan dedektörler, kat bazında veya yangın kompartmanlar bazında gruplandırılarak sistem kontrol paneline irtibatlandırılır. Her dedektör grubu (zonu) bir alarm hattıdır ve kontrol panelinde ışıklı bir gösterge ile belirlenir. Hat üzerindeki dedektörlerden birinin algılama yapması durumunda, alarmın kontrol paneli üzerinde, algılama yapan dedektörün dahil olduğu zondan geldiği belirlenir. Yangının çıkış noktasının tespiti için o zon üzerindeki dedektörlerin tümünün araştırılması gerekir. Alarm konumunda olan dedektörün üzerinde ışıklı gösterge yangın mahalinin tespit edilmesini kolaylaştırır. Konvansiyonel sistemlerin uygulama alanları, yüksek olamayan binalar, her katında fazla oda bulunmayan ofis binaları, atelyeler, yangının çıkış noktasının tespiti zor olmayan yapıdaki binalar, yangın riski çok yüksek olmayıp yukarıda sayılan bina tiplerine benzemeyen tesisler.

ADRESLENEBİLİR SİSTEMLER: AdresIenebilen algılama sistemlerinde sistemi oluşturan dedektör, buton gibi cihazlar kontrol paneli üzerinde ayrı ayrı tanımlanırlar. Her bir cihazın normal, alarm ve arıza konumları panel üzerinden ayrı ayrı izlenebilir. Dedektör ve butonlar ayrıca ilave bir kolaylık olarak panel üzerinden yazılım olarak yangın zonları teşkil edilir.

Böylelikle yangın anında hem yangının çıktığı bölge hem de yangının o bölgenin hangi odasında çıktığı belirlenerek yangına erken müdahale garanti edilir. Alarm organizasyonu açısından dedektör ve butonların ayrı çalışma şekilleri bulunması nedeniyle konvansiyonel sistemlerde dedektör ve butonların ayrı ayrı hatlar halinde panele irtibatlandırılması gerekirken adresli sistemlerde her iki cihaz da aynı hat üzerinden kontrol paneline irtibatlandırılabilir. Her bir cihazın tanımı yazılım olarak panel üzerinden yapılır. Adreslenebilir algılama sistemlerinin uygulama alanları yüksek binalar, oteller, yüksek riskli tesisler, konvansiyonel sistemlerin efektif olmadığı tesislerdir.

DEDEKTÖRLER

Dedektörler algılayacakları yangın tipine göre sınıflandırılırlar. Dolayısıyla dedektörlerin kullanım şekilleri birbirinden farklı olup, kullanılacakları mahalin özelliklerinin iyi incelenmesi, çıkması muhtemel yangın tipinin iyi tanımlanması gerekir.

DEDEKTÖR TİPLERİ

Dedektörler algılanan yangın tipine bağlı olarak 3 ana gruba ayrılırlar:
A. Duman dedektörleri
B. Sabit sıcaklık ve ısı artış hızı dedektörleri
C. Alev dedektörleri

A. DUMAN DEDEKTÖRLERİ: Görünür veya görünmez yangın aerosolları çıkaran, dumanlı için için yanan tahta, kağıt, plastik, elektrik yangınlarının algılanmasında kullanılır. Üç ana tip duman dedektörü vardır:

a. İyonizasyon Duman Dedektörü : Görünmeyen yangın ürünlerini algılayan duman dedektörüdür. Havanın iyonlaşması prensibine göre çalışır. Algılama prensibi açısından en yaygın kullanımlı dedektördür.
b. Optik Duman Dedektörü: Görülebilen dumanı algılayan tipte bir duman dedektörüdür. Işığın yayılması prensibine göre çalışır. Özellikle plastik yangınlarında erken cevap veren dedektör tipidir.
c. Lineer Duman Dedektörü: Görülebilen dumanı çıkaran yangınların algılanmasında kullanılır. Işığın çinilimi prensibine göre çalışır. Diğer tip duman dedektörlerinin kullanımının elverişli olmadığı uygulamalarda kullanılır.

B. SABİT SICAKLIK VE ISI ARTIŞ HIZI DEDEKTÖRLERİ: Bir mahaldeki ısının belli bir sıcaklığın üzerine çıkmasıyla veya ortam sıcaklığının ani yükselişlerinde çalışan tipte bir ısı dedektörüdür.
Normal çalışma koşullarında nemli, tozlu, buharlı olan mahallerde kullanılır. Duman dedektörlerine göre cevap verme süresi daha uzun olduğu için duman dedektörlerinin kullanılmasının uygun olmadığı yerlerde kullanılır.

C. ALEV DEDEKTÖRLERİ : Direkt alev aşamasından başlayan yangınların algılanmasında,ısı radyasyonu prensibine göre çalışan bir dedektördür. Tahta, plastik, alkol, mineral, akaryakıt, fosfor, sodyum, magnezyum, hidrojen vb. yangınlarının algılanmasında kullanılır.

DEDEKTÖR SEÇİMİ: Dedektör seçiminde dikkat edilecek hususlar:
• Dedektörün algılama katagorisi veya yangın algılama sisteminin algılama amacı
• Oda yüksekliği
• Çevre şartları

Dedektörün kullanılacağı mahalin, çıkması muhtemel yangın tipi açısından incelenmesi ve o mahalin riskinin derecesine göre seçilecek dedektör tipi belirlenir. Genelde bir mahal içinde çıkması muhtemel yangın tipi ve risk seviyesi o mahal için birden fazla dedektör tipinin seçilmesini gerektirebilir. Dedektör tiplerinin seçimi ve yerleştirilmesi mutlaka uzman kişilerce yapılmalıdır.

KONTROL PANELLERİ

Kontrol panelleri dedektör, buton ve diğer cihazlardan gelen sinyalleri belli bir programa göre değerlendirip yine önceden o tesisin özelliklerine göre ve verilen programa göre alarm ve kontrol sinyallerine dönüştüren cihazlardır. Kontrol panellerinin aşağıdaki özellikleri bünyesinde bulundurması gerekir:

• Değişik kullanım koşullarına göre programlanabilir olması
• İnsan makina işbirliği prensibine göre çalışması
• Modüler yapıda olması ve genişleme özelliği olması
• Alt sistemlerden gelen bilgileri değerlendirebilmesi ve üst sistemlere bilgi aktarabilmesi
• Yanlış alarmlara karşı korumalı olması
• Değişik çalışma konumlarının bulunması
• Enerji kesilmelerinde sistemi besleyecek yedek güç kaynağının bulunması
• Kendi içinden kaynaklanan arızaları bildiren geniş bir arıza diyagnostiğinin bulunması.

ALARM ORGANİZASYONU

Otomatik yangın algılama sistemlerinde alarm yangınla mücadelede erken müdahale imkanı vermelidir. Ancak bu önemli görevi yerine getirirken sistem paniğe neden olmamalıdır. Yangın anında, bina personeli bir takım kararlar verebilmeli, hatalı veya yanlış alarmlar önlenirken, muhtemel insan hatalarına veya insanın yapması gerekenler yapılmadığında, sistem tarafından en kısa zamanda ilgili yerlere bilgi iletilmelidir. Sistem, kurulu bulunduğu yerin şartlarına bağlı olarak gece ve gündüz çalışma konumlarına göre programlanabilmelidir. Gündüz çalışma konumunda, binada personel varken gelen alarm sinyalleri öncelikle dahili müdahale ekibine iletilmeli, yangının büyüklüğüne göre eğer yangın büyük boyutlarda ise müdahale edilerek söndürülmeli, alarm sinyali itfaiyeye iletilmeden sistem tekrar normal çalışma konumuna getirilmelidir. Yangının büyük boyutlarda olması halinde, sistem en yakın butona basılarak 2. alarm seviyesine geçilerek itfaiyeye bu bilgi gönderilmelidir. Gece çalışma konumundayken gelen sinyaller, sistemi direkt olarak 2. alarm seviyesine geçirerek gerekli bilgileri itfaiyeye aktarır. Gündüz çalışma konumunda, sistemi 1.alarm seviyesine getiren sesli ve ışıklı ikazlar insan tarafından teyit edilmezse, sistem otomatik olarak 2.alarm seviyesine geçmelidir. Böylelikle muhtemel insan hatalarının önüne geçilmiş olunacaktır.